De Geul ontspringt in de buurt van de Zyklopensteine in de Belgische gemeente Raeren, vlakbij de Duitse grens. De rivier is 58 kilometer lang met een totaal verval van zo’n 250 meter en is daarmee de snelst stromende rivier in Nederland. Bij Cotessen in de gemeente Vaals komt zij Nederland binnen en stroomt 37 kilometer door het mooie Limburgse Heuvelland om bij Voulwames in de gemeente Meerssen uit te monden in de Maas.
Het stroomgebied van de Geul telt tientallen zijbeken, de meeste maar enkele decimeters breed. Het geheel van deze waterstromen is van levensbelang voor de kwaliteit en het behoud van de natuur in het Heuvelland. Vanwege de hoge stroomsnelheid zijn de beken ideaal voor energiewinning. In het stroomgebied zijn dan ook meerdere molens te vinden, waaronder enkele zeer fraai gerestaureerde monumenten. Het landschap met de karakteristieke bebouwing is voor Nederlandse begrippen uniek en belangrijk voor het toerisme. Maar ook een groot aantal zeldzame en bedreigde dier- en plantensoorten komt in het Geuldal voor. Waterschap Roer en Overmaas, Provincie Limburg, Limburgs Landschap, Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer werken samen hard aan het herstel en de bescherming en uitbreiding van een zo natuurlijk mogelijke leefomgeving.
Het tegengaan van vervuiling en het beheer van de waterstand in het stroomgebied van de Geul hebben hoge prioriteit. De beperking van lozing van afvalwater en andere vervuiling wordt met succes grensoverschrijdend aangepakt. Door de maatregelen voor het beheer van de waterstand, zoals de aanleg van regenwaterbuffers en het opheffen van kanalisaties, blijft water langer in het Geuldal aanwezig, waardoor verdroging minder snel plaatsvindt. Doordat sediment in de buffers achterblijft, is het water in de Geul en zijbeken aanmerkelijk schoner.
Lopende herintroductieprojecten van zalmachtigen hebben een grote kans van slagen in dit schonere, zuurstof- en voedselrijke water. Om paaimogelijkheden voor vissen te verbeteren, worden vismigratieknelpunten opgeheven en grindbodems geschikt gemaakt. Zoals door aanleg van paaibedden met steun van ARK Natuurontwikkeling. Van de kritische beekforel is al natuurlijke voortplanting in zijbeken van de Geul aangetoond.
Omliggende gronden vallen steeds meer onder het beheer van organisaties die werken aan het behalen van Natura 2000 doelen en worden waar mogelijk teruggegeven aan de natuur. De beken kunnen hierdoor weer vrij meanderen door een prachtig natuurlijk landschap. De terugkeer van stroomversnellingen, grindoevers en afkalvende oevers draagt bij aan een ideale leefomgeving voor veel dier- en plantensoorten.
Langzaam maar zeker krijgt het stroomgebied van de Geul een waardevol en steeds natuurlijker karakter… een omgeving om verantwoord van te genieten!